2016-10-23

Warszawa opisana –

Warszawa oczytana

Literaccy patroni ulic Warszawy

Ulica Juliana Ursyna Niemcewicza

juljan_ursyn_niamcevic__%d1%8e%d0%bb%d1%8c%d1%8f%d0%bd_%d1%83%d1%80%d1%81%d1%8b%d0%bd_%d0%bd%d1%8f%d0%bc%d1%86%d1%8d%d0%b2%d1%96%d1%87

Organizator:

Związek Literatów Polskich Oddział Warszawski

Dom Literatury, Krakowskie Przedmieście 87/89

www.zlpwarszawa.worldpress.com

Czy wiesz?

Julian Ursyn Niemcewicz, pseud. i krypt.: Anonim; Iwan Wasilewicz urodził się w Skokach koło Brześcia nad Bugiem 16 lutego 1757 (według A. J. Czartoryskiego), jako syn Marcelego, podczaszego mielnickiego, i Jadwigi z Suchodolskich. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej (później jednego z najbogatszych rodów Polesia). Dzieciństwo swe w większości spędził w rodzinnych Skokach oraz w Neplach i Adamkowie (pobliskie dobra jego dwóch stryjów). Będąc jeszcze dzieckiem (1764), odwiedził wraz z ojcem Warszawę podczas uroczystości koronacyjnych Stanisława Augusta.

W roku 1776 złożył egzamin końcowy w warszawskim Korpusie Kadetów (naukę rozpoczął w roku 1770). Już wtedy okazał pierwsze zainteresowania literackie (Wojna kobiet. Poemat heroikomiczny w 4 pieśniach). Korpus Kadetów opuścił w sierpniu roku 1777, w stopniu podporucznika. Prawdopodobnie już kilka miesięcy później (grudzień 1777) został adiutantem dowódcy wojsk litewskich Adama Kazimierza Czartoryskiego. Wkrótce też zamieszkał przy Czartoryskim, początkowo w Warszawie, a następnie w Puławach Po zwycięstwie Targowicy przebywał na emigracji w Niemczech, początkowo w Lipsku, skąd jesienią 1792 wyjechał do Wiednia. W roku 1793 przebywał we Florencji, a na początku roku 1794 dotarł do Rzymu. Na emigracji aktywnie uczestniczył w przygotowaniach
do insurekcji. Od czerwca 1794 był adiutantem i sekretarzem Tadeusza Kościuszki podczas insurekcji kościuszkowskiej. Ranny, został wzięty do niewoli po bitwie pod Maciejowicami (10 października 1794) i osadzony (grudzień 1794) w Twierdzy Pietropawłowskiej w Petersburgu.

W grudniu 1796 uwolniony przez cara Pawła I, razem z Kościuszką udał się przez Finlandię, Szwecję, Anglię do Stanów Zjednoczonych (dotarł tam w sierpniu 1797), gdzie początkowo zamieszkał w Filadelfii. Podróżował po wschodnich stanach, a latem roku 1798 osiadł w Elizabethtown (stan New Jersey). 2 lipca 1800 w Essex poślubił Amerykankę, Susan Livingston Kean, córkę pierwszego wiceprezydenta Stanów Zjednoczonych (wdowa po Johnie Kean). W roku 1798 wybrany członkiem Amerykańskiego Towarzystwa Filozoficznego. W latach 1802-1804 odwiedził Polskę (powrócił do Warszawy we wrześniu 1802 – bezpośrednią przyczyną przyjazdu była wiadomość o śmierci ojca), w 1807 wrócił do kraju. W 1809 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego.Od 1822 osiadł w swych dobrach w podwarszawskim Ursynowie (które chciał nazwać nota bene Ameryka), wprowadził tam nowoczesne metody ogrodnictwa i bez reszty oddał się tam twórczości literackiej. Pełnił urząd sekretarza senatu w Księstwie Warszawskim i Królestwie Kongresowym.

Podróżował po kraju jako wizytator szkół. Członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk od 1802, a od 1826 jego prezes. Przeciwnik konspiracji, a zwolennik legalizmu. Po wybuchu powstania listopadowego w 1830 wyjechał w misji dyplomatycznej do Londynu. 5 grudnia 1830 roku Rząd Tymczasowy Królestwa Polskiego powołał pod jego przewodnictwem kilkunastoosobowy Komitet do Przejrzenia Papierów Policji Tajnej[. W czerwcu 1831 roku był senatorem-kasztelanem Królestwa Polskiego. Od 1833 w Paryżu związany ze stronnictwem Adama Jerzego Czartoryskiego. Członek władz Związku Jedności Narodowej. Był prezesem Wydziału Historycznego Towarzystwa Literackiego w Paryżu. Pozostawił liczne pamiętniki z każdego okresu życia.

Został pochowany na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency.  (Za:  Wikipedią)

Jego najsłynniejsze książki poetyckie to:

  • Wojna kobiet. Poemat heroikomiczny w 4 pieśniach, powst. 1774, zaginiony
  • Wiersz listowny do Szymanowskiego, powst. 1783, wydany pt.Do Józefa Szymanowskiego. Opis podróży na Podole, 1782(!), zobacz poz. 25, t. 1
  • Do J. W. Stanisława Szczęsnego Potockiego, wojewody ruskiego, w anniwersarz ofiarowanego przezeń Rzeczypospolitej regimentu i 24 harmat. Warszawa 1786, brak miejsca i roku wydania, (druk anonimowy, przypisywany także D. Bończy Tomaszewskiemu)
  • Duma o Żółkiewskim, powst. 1786, wyd. (Warszawa 1788 lub 1789); wyd. tytułowe:Dumy polskie, (Warszawa 1789?, łącznie z poz. 6); przekł.: czeski (1834), niemiecki (1822)
  • Władysław pod Warną. Tragedia w 5 aktach, powst. 1787-1788, wyd. zobacz poz. 25, t. 1; rękopis zaginął w roku 1794 w Puławach
  • Duma o Stefanie Potockim, (Warszawa 1788), wyd. tytułowe:Dumy polskie, (Warszawa 1789?, łącznie z poz. 4); przekł.: angielski (1827), czeski (1834)
  • Sowa, zięba i krogulec. Bajka tłumaczona z perskiego, (Warszawa 1788), wyd. następne: „z przydatkiem” 8 wierszy innego autora (Warszawa 1788); przekł. niemiecki (1789)
  • Bajki (polityczne z okresu Sejmu Czteroletniego), powst. 1788-1790, wyd. w dodatku do:Powrotu posła; wyd. 2 Warszawa 1791 (zobacz poz. 10); zawartość: poz. 7; Gmach podupadły, Powieść wyjęta z manuskryptów przeduniowych; Mucha i pszczoła. Bajka z nauką; Brat i siostra. Powieść; Plotki; Kundle. Powieść z francuskiego; Krety; Bekieszka; Okręt
  • Od Polek do marszałka sejmowego i konf. kor. przy publicznym obchodzie święta jego, (Warszawa 1789), przedr.: w artykuleOpisanie uroczystości danej z okoliczności imienin J. P. Stanisława Małachowskiego… dnia 14 maja r. 1789, „Gazeta Warszawska” 1789, nr 39; L. Kamykowski, jak niżej poz. 20, s. 40-41.
  • Powrót posła. Komedia w 3 aktach(komedia polityczna), Warszawa 1790 (styczeń 1791), wyst. Warszawa 15 stycznia 1791; Wilno 1810 (pt. Dawne wspomnienia); wyd. następne: Warszawa 1790 (1791, wyd. „pirackie”); wyd. 2 Warszawa 1791 (tu w dodatku przedrukowano poz. 4, 6-8 i Pieśń); przekł. niemiecki (1792)
  • Powieść wierszem, wyd. w: S. J. de Boufflers:Królowa Golkondy, Warszawa 1792, s. 65-70 (zobacz Przekłady poz. 4); wyd. następne: zobacz poz. 25, t. 2; poz. 55; zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t. 2; poz. 2, t. 4; (paszkwil na S. Sz. Potockiego)
  • Kazimierz Wielki. Drama w 3 aktach(tragedia), wyst. Warszawa 3 maja 1792, wyd. Warszawa 1792
  • Forma prawdziwego wolnego rządu przez konfederacją targowicką ułożona. W Tulczynie. Drukiem z Jaryszewa zabranym, nakładem Rzpltej Targowickiej. Roku pierwszego podźwignionej wolności i niepodległości narodu, (Warszawa 1792); także (Lipsk lub Wiedeń 1792); przedr. „Warta” 1886; przekł. niemiecki (1792)
  • Fragment Biblie targowickiej. Księgi Szczęsnowe. W Frankforcie, (Wiedeń 1792); wyd. następne: Warszawa 1831 (mylnie pod krypt. Kołłątaja: H. K.) orazTreny, to jest narzekania Szczęsnowe (paszkwil polityczny) http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=118695 wersja cyfrowa s. 705-716]
  • Na hersztów targowickichpaszkwil polityczny, (Wiedeń 1792), przedr. fragm. I. Chrzanowski: Historia literatury niepodległej Polski, wyd. 10 Kraków 1930, s. 695; całość R. Kaleta, „Ze skarbca kultury” 1951, zeszyt 1, s. 16-19
  • Obrona wojska moskiewskiego w Polszcze. Przez Iwana Wasilewicza, oficjera w tymże wojsku. W Supraślu, (Wiedeń 1793); wyd. także jako utwór J. P. Woronicza w:Poezje patriotyczne, (Warszawa 1831)
  • Wiosna, wydana pt.Cum patriam amisi, tum me periisse putato, (Wiedeń 1793), wyd. następne: pt. Elegia, (Wiedeń 1794?); pt.  Elegia 1793, zobacz poz. 25, t. 1
  • Głupiada. Pieśń 1-2, powst. 1793, z rękopisu wyd. I. Chrzanowski w:Z dziejów satyry polskiej XVIII w., Warszawa 1909, s. 208-220, (paszkwil na: S. Rzewuskiego, S. Sz. Potockiego i F. K. Branickiego)
  • Apolog patriotyczny, powst. 1794, wyd. brak miejsca wydania (około roku 1815)
  • .. w więzieniu moskiewskim pisane do przyjaciela, powst. w marcu 1795, wyd. L. Kamykowski, Lublin 1932, „Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Lublinie. Prace Komisji Filologicznej” nr 1 (3 elegie; tu także poz. 9; wiersz Do Pawła, 1796, i kilka domniemanych utworów Niemcewicza)
  • Pamiętniki Bielawskiego. Romans polski, powst. w więzieniu Petersburg 1795-1796, nieukończony, tekst nieznany
  • Konstanty, książę Ostrogskie. Śpiew historyczny, brak miejsca wydania (około roku 1800), wyd. następne: zobacz poz. 54; zobacz Wydania zbiorowe poz. 1, t.
  • Puławy. Poema w 4 pieśniach, powst. w latach 1802-1804, fragm. (z poprawkami) wyd. F. Morawski, „Przegląd Poznański” t. 21 (1855), s. 151-176
  • Duma o kniaziu Michale Glińskim. Czyt. na posiedzeniu Tow. Warsz. Przyj. Nauk 5 maja 1803, „Rocznik Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk” t. 2 (1803), s. 455-459; przekł.: angielski (1827), czeski (1833), niemiecki (1963), rosyjski (1822).

 

  • „Dziwić się nie należy, jeźli Starościna Nie rozumie po polsku, nie jej to jest wina, Ale tych raczej, co jej dali wychowanie, Co wytworności dzikie powziąwszy mniemanie, Gardząc własnym językiem i rodem, i krajem, Chowają dzieci polskie francuskim zwyczajem…”.

                                                                                                         Julian Ursyn Niemcewicz

Tak o Julianie Niemcewiczu pisał Karol  Zbyszewski  w książce „ Niemcewicz  z przodu i tyłu”

 

Niemcewicz od przodu i tyłu” jest książką bardzo „niewygodną”, w tym sensie, że nawet uporawszy się, z bezpośrednim i dosadnym stylem wypowiedzi stanowiącym zaprzeczenie politycznej poprawności chyba we wszystkich tak dzisiaj wrażliwych dziedzinach (można zarzucić jej antysemityzm, seksizm, homofobię, antyklerykalizm etc. etc.) nie sposób zarzucić jej kłamstwa. Jest brawurową interpretacją faktów, których nikt skutecznie nie kwestionował. Zbyszewski to nie amator, któremu coś się wydaje, który coś kiedyś gdzieś słyszał albo pamięta, że kiedyś gdzieś coś czytał. Znamienna jest jego odpowiedź Marianowi Kukielowi, któremu wytyka ewidentną nieznajomość źródeł historycznych. Tak się podobno bowiem złożyło, że oponenci Zbyszewskiego oprócz tego, że nie zgadzali się z jego wizją historii nie bardzo potrafili wyjść poza, jak to zwykle bywa,  „nie bo … nie„.

 

 

 

Kategoria:
Tagi: , , , ,